روایتی غیر واقعی از کتاب تاریخ

بازنویسی تاریخ در سینما: نگاهی به روایت‌های متفاوت

بسیاری از فیلم‌های تاریخی بر اساس دقت وقایع و میزان واقعی بودنشان قضاوت می‌شوند، اما برخی از آن‌ها تاریخ را بازنویسی کرده و روایتی تازه ارائه می‌دهند. این رویکرد، که به عنوان یک انتخاب هنری در سینما شناخته می‌شود، نه به دنبال نمایش دقیق تاریخ، بلکه ارائه دیدگاهی نو نسبت به یک رویداد یا شخصیت مشهور است.

بازنویسی تاریخ در فیلم‌ها می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ برخی کارگردانان از پس‌زمینه تاریخی برای روایت داستانی علمی‌تخیلی استفاده می‌کنند، در حالی که برخی دیگر با تغییر جزئیات تاریخی، پیام خاصی را به مخاطب منتقل می‌کنند. این رویکرد نشان می‌دهد که گاهی دقت تاریخی در اولویت نیست و تغییر در روایت می‌تواند منجر به داستانی جذاب‌تر و غیرمنتظره شود.

در ادامه، ۱۰ فیلم برتر را که تاریخ را به شیوه‌ای متفاوت روایت کرده‌اند، معرفی خواهیم کرد.

10. Anastasia
کارگردان: Don Bluth
بازیگران: Meg Ryan, John Cusack, Kelsey Grammer
سال انتشار: 1997
امتیاز IMDB: 7.1

در ژوئیه 1918، تزار

نیکلای دوم و خانواده‌اش پس از ماه‌ها اسارت اعدام شدند. با این حال، شایعاتی مبنی بر زنده ماندن دختر کوچک خانواده، آناستازیا، و ادامه زندگی او با هویتی جعلی شکل گرفت. انیمیشن Anastasia با خلاقیت خود این فرضیه را بررسی می‌کند که اگر این شایعه حقیقت داشت، چه اتفاقی رخ می‌داد. هرچند بعدها بقایای جسد آناستازیا در کنار خانواده‌اش کشف شد و این افسانه رد شد.

برخلاف ظاهر شبیه به آثار دیزنی، این انیمیشن توسط 20th Century Fox ساخته شده و فضای آن نسبت به انیمیشن‌های دیزنی تاریک‌تر است. در داستان، راسپوتین به‌عنوان یک جادوگر شرور به تصویر کشیده شده، روایتی که احتمالاً مورد پسند همان بلشویک‌هایی بود که آناستازیا و خانواده‌اش را به قتل رساندند. در نهایت، Anastasia چیزی بیش از یک افسانه نیست، اما با ارائه یک فانتزی تاریک و جذاب، یکی از رمزآلودترین فصل‌های تاریخ روسیه را به تصویر می‌کشد.

9. Amadeus

فیلم Amadeus داستان رقابت میان آنتونیو سالیری و ولفگانگ آمادئوس موتسارت در قرن هجدهم را روایت می‌کند، اما اولیتش در روایت داستان عنصر دقت تاریخی نیست. فیلمنامه این اثر را پیتر شفر از روی نمایشنامه خودش اقتباس کرد که خوده نمایشنامه نیز بر اساس نمایشنامه موتسارت و سالیری اثر الکساندر پوشکین در سال 1830 الهام گرفته شده است. این نمایشنامه، ریشه‌ی افسانه‌ای است که سالیری از موتسارت نفرت داشت و سعی کرد حرفه‌اش را نابود کند، در حالی که شواهد تاریخی کمی وجود دارد که این ادعا را تأیید کند.

علاوه بر این دروغ بزرگ که محور فیلم است، آمادئوس پر از تحریف‌های کوچکتر تاریخی نیز هست. مانند این ادعا که سالیری هرگز ازدواج نکرد و فرزندی نداشت، یا این تصور که موتسارت بدون هیچ‌گونه اصلاحی، قطعات موسیقی خود را از طریق بداهه‌نوازی می‌نوشت. با وجود تمام این نادرستی‌های تاریخی، آمادئوس مورد تحسین گسترده قرار گرفت و جوایز متعددی از جمله هشت جایزه اسکار را به خود اختصاص داد.

8. Captain America: The First Avenger

بسیاری از شما با شنیدن دنیای سینمای مارول یا MCU، تصویر گسترده‌ای از یک جهان فانتزی به ذهن‌تان خطور می‌کند. اما این جهان صرفا یک جهان کاملا فانتزی نیست. دنیای MCU در بسیاری از موارد شباهت‌هایی با دنیای واقعی دارد؛ از جمله مکان‌ها و تاریخ مشترک. اما فیلم Captain America: The First Avenger نمونه‌ای است که در آن تاریخ به‌طور کامل بازنویسی شده است. در این نسخه جایگزین از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده با استفاده از یک سرم آزمایشی، یک ابرسربازخلق می‌کند.

به بهانه نزدیک شدن به انتشار فیلم Captain America: Brave New World، بیایید به ریشه‌های کاپیتان آمریکا در MCU نگاهی بیندازیم تا ببینیم این جهان چقدر از تاریخ واقعی فاصله گرفته و چقدر به آن وفادار بوده. در اولین انتقام‌جو، ارجاعات مختلفی به رویدادها و شخصیت‌های واقعی وجود دارد، اما این رویکرد به مرور جای خود را به فانتزی‌های خاص MCU از تاریخ جهان می‌دهد؛ جایی که قهرمانان بر رویدادهای تاریخی جهانی تأثیر می‌گذارند.

7. Inglourious Basterds

همان‌طور که Captain America: The First Avenger تاریخ جنگ جهانی دوم را بازنویسی می‌کند، فیلم Inglourious Basterds نیز روایت متفاوتی از این واقعه مهم تاریخی ارائه می‌دهد. کوئنتین تارانتینو در این فیلم، همان کاری را با ژانر جنگی می‌کند که پالپ فیکشن با ژانر جنایی و بیل را بکش با فیلم‌های اکشن انجام داد؛ او قواعد ژانر را به هم می‌ریزد و آن را از نو می‌سازد. مانند همیشه، تارانتینو به دنبال کشف این است که چرا مردم به این نوع فیلم‌ها علاقه دارند و این علاقه چه چیزی را درباره‌ی ما نشان می‌دهد. حرامزاده‌های لعنتی بر جنبه‌های آرمان‌گرایانه‌ی ژانر جنگی تأکید می‌کند، چراکه بسیاری از فیلم‌های جنگی برای نمایش قهرمانی و پیروزی خیر بر شر ساخته می‌شوند. این ایده در صحنه‌ی جنون‌آمیز سینما به اوج خود می‌رسد، جایی که هیتلر و همراهانش در آتش مسلسل نابود می‌شوند.

تارانتینو با خلق اغراق‌آمیزترین، دیوانه‌وارترین و مضحک‌ترین فیلم جنگی تاریخ، سعی دارد این ژانر را از حالت پرستیدن بی مورد دور کند. حرامزاده‌های لعنتی مملو از دیالوگ‌های به‌یادماندنی است که مهارت تارانتینو در نگارش گفت‌وگو و طنز سیاهش را به نمایش می‌گذارد. جنبه‌ی کمدی فیلم نیز سرنخی از نیت تارانتینو به دست می‌دهد: او می‌خواهد مخاطب به مضحک بودن ژانر جنگی بخندد. روایت او از جنگ جهانی دوم یک فانتزی انتقام‌جویانه است که در آن محرومان وستمدیدگان، به شکلی مستقیم و خشن، انتقام خود را می‌گیرند.

6. Once Upon A Time In Hollywood

حرامزاده‌های لعنتی اولین فیلم کوئنتین تارانتینو بود که تاریخ را بازنویسی کرد و این رویکرد به یک روند در آثار او تبدیل شد. جدیدترین فیلم تارانتینو، Once Upon A Time In Hollywood ، ترکیبی از تاریخ واقعی و تخیل محض است. این فیلم و لس‌آنجلس اواخر دهه 1960 را به تصویر می‌کشد، جایی که یک بازیگر در حال افول تلاش می‌کند در دوران ورود هالیوود به عصر نوین، جایگاه خود را حفظ کند. داستان ریک دالتون و کلیف بوث در پس‌زمینه‌ی قتل‌های خانواده منسن جریان دارد، و مارگو رابی در نقش شارون تیت ظاهر می‌شود.

موسیقی متن، لباس‌ها و لوکیشن‌های فیلم، به زیبایی هرچه تمام‌تر حال و هوای دهه 1960 را زنده می‌کنند. عشق تارانتینو به سینما در این فیلم کاملاً مشهود است، چراکه با دقت زیاد سیستم استودیویی قدیم و دوران ستاره‌های سینما را به تصویر می‌کشد. در این چارچوب، تصمیم او برای نجات شارون تیت از دست منسن‌ها نمادی از تمایلش به بازگرداندن هالیوود بهعصر طلایی خود است. در پایان فیلم، وقتی ریک دالتون و شارون تیت مکالمه‌ای دوستانه را آغاز می‌کنند، انگار که هالیوود قدیم و جدید در کنار هم، در صلح و آرامش، همزیستی دارند؛ زیبا نیست؟

5. The Good Dinosaur

فیلم  The Good Dinosaur یکی از بنیادی ترین رویداد‌های تاریخ سیاره زمین را زیر سوال برده است؛ در این انیمیشن فانتزی، دایناسور‌ها با برخورد شهاب سنگ به زمین منقرض نشدند و آن‌ها حتی تا زمان حیات انسان‌ها روی زمین زندگی می‌کنند. چنین ایده‌‌ای را پیش از این در فیلم پارک ژوراسیک دیده بودیم و انسان‌ها و دایناسور‌ها را در یک قاب تماشا کردیم. در این تاریخ جایگزین، یک دایناسور با نژاد آپاتوسوروس با پسربچه‌ای به نام اسپات دوست می‌شود، که اختمالا بر می‌گردد به دوران نوسنگی.

انیمیشن  The Good Dinosaur بر خلاف ایده جالبش در میان بهترین آثار پیکسار قرار نمی‌گیرد و در زمان اکران نیز موفقیت تجاری چندانی کسب نکرد. با اینکه نتیجه‌ی نهایی چندان چشمگیر نیست، اما این فیلم بر پایه‌ی یک ایده‌ی جالب ساخته شده است؛ “چه می‌شد اگر دایناسور‌ها زنده می‌ماندند؟” که برای بسیاری از کودکان جذاب است. درست مانند داستان اسباب‌بازی. با این حال، فارق از نقد‌های تخصصی و بررسی کامل پیامدهای این ایده، دایناسور خوب در نهایت یک ماجراجویی کلیشه‌ای درباره‌ی یک دوستی نا متعارف است.

4. District 9

فیلم  District 9 یک تمثیل هوشمندانه از دوران آپارتاید در آفریقای جنوبی است؛ جایی که بیگانگان حشره‌مانند غول‌پیکر مانند شهروندان درجه دو با آن‌ها رفتار می‌شود و مجبورند در زاغه‌های شلوغ زندگی کنند. عنوان فیلم از “منطقه شش”کیپ‌تاون الهام گرفته شده است، محله‌ای فقط مخصوص سفیدپوستان که پس از جابجایی اجباری هزاران سیاه‌پوست ساخته شد. فیلم District 9 با خلاقیت خود برای روایت این داستان، یک جایگزین تاریخی برای سیاه‌پوستان ارائه می‌دهد؛ در این فیلم بیگانگان در سال 1982 وارد آفریقای جنوبی شدند.

نیل بلامکمپ تایید کرده که دنباله‌ای برای منطقه ۹ در دست ساخت است، اما روند توسعه‌ی آن کند پیش می‌رود؛ زیرا او هم‌زمان روی پروژه‌های دیگری کار می‌کند. این دنباله می‌تواند چند سال بعد از وقایع فیلم اول ادامه پیدا کند و سرنوشت ویکوس را نشان دهد، یا می‌تواند نقد اجتماعی فیلم اول را بسط دهد و با استفاده از ژانر علمی-تخیلی خلاقانه‌تر، به بررسی فصلی از تاریخ آفریقای جنوبی بپردازد که همچنان برای بسیاری از مردم، موضوعی حساس و دشوار برای صحبت کردن است.

3. The Favourite

فیلم‌های یورگوس لانتیموس معمولا در دنیاهایی عجیب و بیگانه جریان دارند، جایی که شخصیت‌ها رفتاری غیرعادی و دور از انتظار دارند. داستان این فیلم در دربار ملکه “آن” در اوایل قرن هجدهم روایت می‌شود و الیویا کلمن، اما استون و ریچل وایس همگی نقش شخصیت‌های واقعی تاریخی را ایفا می‌کنند.

برخی بخش‌های سوگلی بر اساس رویدادهای واقعی تاریخی ساخته شده‌اند، اما ادعای وجود یک رابطه‌ی عاشقانه‌ی مثلثی بین سه شخصیت اصلی، بی‌اساس است. شایعات درباره‌ی روابط همجنس‌گرایانه‌ی ملکه “آن” عمدتا توسط افرادی با انگیزه‌های سیاسی ساخته و تداوم یافتند، چنین شایعاتی حتی دهه‌ها بعد از مرگ او تدوام داشت. لانتیموس این شایعات را به‌عنوان حقیقت تاریخی می‌پذیرد، اما به‌وضوح اهمیت زیادی برای دقت تاریخی قائل نیست. فیلم پر از اشتباهات تاریخی کمدی است، از سبک‌های رقص نامتعارف گرفته تا نوع زبانی که شخصیت‌ها به کار می‌برند.

2. Watchmen

در ایده تغییر رویداد‌های تاریخی توسط ابرقهرمانان، ایده‌ای است که از ابتدای آغاز این ژانر استفاده شده و تبدیل به روند رایجی در این گونه فیلم‌ها شده است. یادآوری این نکته ضروری است که آلن مور قبلا در کمیک‌بوک سریالی “واچمن” حرف نهایی را در این زمینه زده است. پس از دهه‌ها ‌انتظار برای توسعه پروژه‌های کمیک بوکی، یک اقتباس از این اثر بالاخره به ثمر رسید؛ این اثر توسط زاک اسنایدر کارگردانی شده است؛ درست در زمانی که ژانر ابرقهرمانی به افق‌های جدیدی در سینما رسید.

عنوان واچمن همچنین در سال 2019 به یک مینی‌سریال تحسین‌شده توسط HBO تبدیل شد. بیشتر وقایع واچمن در دهه 1980 اتفاق می‌افتد درحالی که فیلم تنش‌های در حال تکامل روابط جامعه با ابرقهرمان‌ها را در طول قرن بیستم نشان می‌دهد. زمانی که داستان شروع می‌شود، ریچارد نیکسون در دوره پنجم ریاست‌جمهوری‌اش است و طرفدارانش از هر نوعی برای مردم و حکومت مجرم شناخته ‌شدند. فیلم اسنایدر طرفداران زیادی دارد، اما به هر حال برخی از منتقدان اثر او را به کمبود عمق منبع اصلی الهام مور متهم کرده‌اند.

1. Godzilla Minus One

افسانه گودزیلا، تمثیلی قدیمی از حمله‌ی اتمی آمریکا به ژاپن است. پس از دهه‌ها تفاسیر مختلف، فیلم گودزیلا مینس وان این شخصیت را به ریشه‌هایش بازمی‌گرداند و داستان آن در پیامدهای جنگ جهانی دوم روایت می‌شود. درست زمانی که ژاپن به تدریج شروع به بازسازی خود می‌کند، گودزیلا از اقیانوس برمی‌خیزد و به سمت ساحل حرکت می‌کند.

استفاده از گودزیلا به‌عنوان تمثیلی است برای نشان دادن ناامیدی ژاپن پس از جنگ. در گودزیلا مینس وان، کهنه‌سربازانی که برای مبارزه با گودزیلا متحد می‌شوند، دشمن جدیدشان را به‌عنوان فرصتی برای نوعی رستگاری می‌بینند. در جنگ، ژاپن پس از مشاهده تخریب هیروشیما و ناکازاکی مجبور به تسلیم شد، اما هنگامی که گودزیلا ظهور می‌کند، سربازان فرصتی پیدا می‌کنند تا علیه دشمن خود مبارزه کنند و پیروز شوند.

سخن آخر

در این لیست از ویجیاتو، ما به معرفی ده فیلم که تاریخ را به گونه‌ای بازنویسی کردند پرداختیم. هر کدام از این فیلم‌ها، با خلاقیت خاص خودشان، به رویداد‌های تاریخی رویکرد متفاوتی نشان دادند. کارگردان این ده فیلم تلاش کردند با تغییر جزئیات کوچک و بزرگ یک رویداد تاریخی، درام، کمدی یا اکشن جدیدی خلق کنند. ایده اصلی این گونه فیلم‌ها عنوان “چه می‌شد اگر…؟” است. جای کدام در این لیست خالی است؟ تو بخش نظرات حتما به ما بگید.